Basit Sözcükler: Yapım eki almamış, kök durumundaki sözcüklerdir. Basit sözcükler sadece çekim eki alabilir.
alıyor, kağıtlar, anneme, göz, ev, kapı…
Türemiş Sözcükler: Yapım eki alan sözcüklere türemiş sözcük denir.
Kızgın, verici, evli, gözlükçü, yakıt…
Birleşik Sözcükler: En az iki sözcüğün çeşitli şekillerde bir araya gelmesiyle oluşan sözcüklerdir.
uyurgezer, kaçivermek, koşabilmek, çekyat,hissetmek,terk etmek, yok olmak…
Birleşik sözcükler, birleşik isimler ve birleşik fiiller olmak üzere iki farklı yapıdadır.
Birleşik İsimler:
En az iki sözcükten ve farklı şekillerde oluşturulabilir.
*İsim tamlaması yoluyla;
denizaltı, hanımeli, devetabanı, ateş böceği, deve kuşu..
*Sıfat tamlaması yoluyla;
Akdeniz, Karagöl, Eskişehir….
*Bir isimle bir fiilin kaynaşmasıyla;
Külbastı, imambayıldı, gecekondu, ateşkes, bilgisayar..
*İki fiil anlamca kaynaşmasıyla;
Dedikodu, biçerdöver, kapkaç, oldubitti…
NOT:
İki fiil kaynaşırken sözcüklerin anlamları degişebildiği gibi türleri değişebilir, yani fiillerisimleşmiş olur. Örneğin ” biçerdöver” sözcüğündeki ”biçmek” ve ”dövmek ” kelimeleri fiil anlamlarını kaybederek bir araç ismi olmuştur.
*Ses değişiklikleriyle;
kahve altı……. kahvaltı
cuma ertesi…… Cumartesi
ne ise…….. neyse
pek iyi…… Peki
ne için…….niçin
Birleşik Fiiller
En az iki sözcükten oluşan fiillerdir. Farklı şekillerde oluşturulabilir.
Yardımcı Fiillerle:
İsim soylu sözcüklere ” etmek, olmak, kılmak, eylemek, ” yardımcı fiilleri getirilir.
terk etmek, fark etmek, hissetmek, hapsolmak, yok olmak…
Kurallı Birleşik Fiiller
İki kelimenin belli kurallara göre birleşmesiyle oluşan birleşik fiillerdir. Dörde ayrılır,
Yeterlilik Fiili(-ebilmek, – abilmek)
Fiile gücü yetmek olasılık anlamları soru olarak kullanıldığında bazı durumlarda da ” rica” anlamı katar.
yüzebilirim, koşabilirsiniz, bakabilir misiniz…
Yeterlilik fiilinin olumsuzluk biçimleri de kurallı birleşik fiil kabul edilir.
Yüzemem, kosamazsınız..
Tezlik Fiili (-ıvermek, – ivermek)
Fiile çabukluk birdenbirelik, kolaylık anlamı katar.
geliver, kaçiverdik, yıkıverdi….
Surerlilik Fiili ( – edurmak, – ekalmak, – e gelmek, – a gelmek)
Fiile işin oluşun hareketin bitmediğini devam ettiği anlamı katar.
gidedurun, alışagelmiş, bakakaldık…
Yaklaşma Fiili ( – e yazmak, – a yazmak)
Fiile, hemen hemen, az kalsın anlamı katar. Fiilin gerçekleşmesine çok yaklaşıldığı anlamı taşıdığı için buna yaklaşma fiili adı verilir.
düşeyazdı, öleyazdım…
**yaklaşma fiilinin olumsuz biçimi yoktur.
Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller
En az iki sözcüğün genelde gerçek anlamından uzaklaşarak kaynaşmasıyla oluşan fiillerdir.
başvurmak, aşermek, varsaymak,
Deyimler
DDeyimler de birleşik yapılı kalıplaşmış sözlerdir.
gözü kalmak, akla gelmek, dil dökmek..
Yapılarına Göre Sözcükler
Our Score