Yüklemlerine Göre Cümleler
İsim (Ad) Cümlesi
Yüklemi isim olan cümlelerdir.
*Küçük beyinlere bir şeyler aşılamak daha zordur.
*Öykü mecazlı anlatımlar yönünden yoğun bir kuruluşa sahip.
Fiil Cümlesi
Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir.
*Bugün geldiğimiz yere başka bir gün arkadaşlarla geleceğiz.
*Yeni modeller üretmek için bilim adamları çalışıyor.
Öge Dizilişine Göre Cümleler
Kurallı (Düz) Cümleler
Yüklemi sonda olan cümlelerdir.
*Afrika’nin sömürgeleşmesi gayet kısa bir sürede olmuştur.
*Klasikler, edebiyatı edebiyat yapan gerçek değerlerdir.
* Önemli olan kendine özgü bir şiire ulaşmaktır.
Devrik Cümle
Yüklemi sonda olmayan cümlelere devrik cümle denir. Devrik cümlede yüklem başta da ortada da olabilir. Kurallı cümlelere göre daha akıcı olduğundan devrik cümleler genellikle şiir türünde kullanılır.
*Neden böyle düşman görünürsunuz, yıllar yılı dost bildiğim aynalar.
*İki kapılı bir handa gidiyorum gündüz gece.
*Gezer bağdan bağa çoban çeşmesi.
Ara Sözlü Cümle
Bir cümlenin anlamına açıklık getirmek amacıyla o cümlede açıklayıcı bir söz ya da bir cümle kullanılır. Bu açıklayıcı unsurlar söz biçimindeyse ara söz, cümle biçiminde ise ara cümle adını alır.
Sınıftaki birkaç kişi,tembel olanlar bu duruma itiraz etti.
*Ülkemiz üç yanı denizlerle çevrilidir.) yavaş yavaş çöle dönüyor.
*Bu işe Ayşe’yi-herkesin dedikodusunu yapan o kızı-karıştırmayın.
*Sana, en yakın arkadaşıma, güvenmekle hata etmişim.
Not:
Ara söz ve ara cümleler; iki virgül, iki kısa çizgi ya da ayraç içinde gösterilebilir.
Eksiltili Cümle
Yüklemi söylenmemiş cümlelerdir.
*Haydi çocuklar eve…
*Ev yapacaksan tuğladan (yap), kız alacaksan Muğla’dan…
*Tarlayı taşlı yerden, kızı kardeşli yerden..
Ona öyle bir baktım ki…
*Adam içeri bir girdi ki…
Yapılarına Göre Cümleler
Basit Cümle
Bir tek yargıyı anlatan cümleler yapıları yönünden basittir. Bu cümlelerde sadece bir yüklem bulunur. Yüklem dışında ikinci bir yüklem ya da fiilimsi bulunmaz.
*Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.
*Kahvaltıdan önce tüm öğrenciler derslikleri ve spor salonunu temizliyorlar.
Birleşik Cümle
*Birden fazla yargı bildiren cümlelerdir.
Cümlede esas yargıyı bildiren cümleye ” Temel Cümle”, temel cümlenin dışında kalan yargılara da :’ Yan Cümle”denir.
*Bahçede oynayan çocukları,seyrediyorum. (Temel cümle) (Yan Cümle)
(Cümlenin esas yargısı ”seyrediyorum’ ‘ yüklemindedir. Ayrıca ”oynayan” fiilimsi olduğu ve yargı bildirdiği için burada bir yan cümle söz konusudur.
Birleşik Cümle Şu yollarla Yapılabilir.
**Fiilimsi kullanılarak
Onu tanıdıkça/ daha çok seviyorum.
Yan Cümle / Ana Yargı
**İç cümle ( Alıntı cümle) kullanarak
Görevli memur, sen bu işe karışma, diye çıkıştı.
**Çekimli fiilleri koşul ilgisiyle bağlayarak,
Oraya bir daha gidersen/ karışmam.
**Çekimli fiilleri ”ki” bağlacıyla bağlayarak
Şimdi çalışıyor olmalilar ki/ hiç sesleri çıkmıyor.
**Çekimli fiilleri ”mi” edatıyla bağlayarak.
Elimdeki işi bitirdim mi/ hemen tatile çıkarım.
Sıralı Cümle
İki veya daha fazla cümlenin bir anlam bütünlüğü içinde sıralanmasıyla kurulan cümlelerdir. Sıralı cümleler, birbirinden virgül veya noktalı virgülle ayrılır.
*Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.
*Sakla samanı, gelir zamanı.
*Yanımıza geldi, bizi davet etti.
*Çocuğu yanına çağırdı, saçını okşadı, kucağına aldı.
Not:
Sıralı cümlelerde öge ortaklığı varsa Bağımlı Sıralı Cümle şeklinde, öge ortaklığı yoksa Bağımsız Sıralı Cümle şeklinde tanımlanır.
**Arkandan çok koştum, yetişemedim. (Bağımlı Sıralı ” koşan ve yetişemeyen” aynı özne)
*Arkandan çok koştum, sen uzaklaşmıştın. (Bağımsız Sıralı – koşan ve uzaklaşan farklı özneler.)
Bağlı Cümle
Aralarındaki ilgiden dolayı birbirlerine bir bağlaçla bağlanan cümlelerdir.
*Eski günlerimizi hatırladı ve birden duygulandı.
*İngilizce bilmiyor veya numara yapıyor.
*Oraya gider gitmez beni arayacaktı, fakat aramadı.
Cümle Türleri
Our Score